25-05-2021 Een F16-jachtvliegtuig heeft in januari 2019 tijdens een oefening boven de Vliehors op Vlieland zichzelf beschoten. Niemand is daarbij gewond geraakt. Onderzoek door de Inspectie Veiligheid Defensie heeft uitgewezen dat een patroon hoogstwaarschijnlijk tijdens het afvuren in drie delen uiteen viel. Twee daarvan veroorzaakten schade aan de vliegtuigbeplating en aan de motor. Op grond van technische proeven heeft Defensie gedurende het IVD-onderzoek besloten dat eenmaal geladen munitie waarvan een deel is verschoten niet nogmaals mag worden gebruikt. De IVD verwelkomt dit besluit, omdat de kans op herhaling erdoor afneemt. Het inspectieonderzoek levert drie aanvullende aanbevelingen op om de veiligheid te verbeteren. In het oefengebied voor F-16’s op Vlieland moet de controletoren worden verplaatst naar een plek buiten het doelengebied, de luchtmacht moet het gebruik van de voorgeschreven standaardcommunicatie bevorderen en Defensie moet ervoor zorgen dat meldingen van voorvallen op de goede plaatsen in de organisatie terechtkomen.
Toestel beschadigd
De plekken waar het jachtvliegtuig is geraakt en een chemische analyse van zowel het plaatmateriaal als de kogeldelen wijzen uit dat de kogelpunt de schade aan de buitenzijde van het vliegtuig heeft veroorzaakt en de metalen pin de schade aan de motorinlaat en delen van de motor. Dit betekent dat de kogel in kleinere delen uiteen viel voorafgaand aan het contact met de vliegtuigbeplating. Het uiteenvallen van de patroon is vermoedelijk ontstaan bij het afvuren van de munitie.
Controletoren onder vuur
Het onderzoek levert geen aanwijzingen op dat projectielen of delen ervan een gevaar vormden voor de veiligheid van de functionarissen op de controletoren van de Vliehors, het oefengebied van de luchtmacht op Vlieland. Wel is aangetoond dat de vluchtbaan van beschadigde munitie onvoorspelbaar is. Ook bestaat de mogelijkheid dat de toren onbedoeld onder vuur wordt genomen, zoals eerdere incidenten op deze locatie illustreren. Om die reden beveelt de inspectie aan de controletoren van de Vliehors te verplaatsen naar een plek buiten het doelengebied.
Standaardprocedures volgen
Bij de afhandeling van de noodsituatie na de zelfbeschieting is afgeweken van de standaardprocedure voor communiceren bij nood. Tevens zijn de voorgeschreven handelingen uit de checklist niet volledig gevolgd. Omwille van de veiligheid beveelt de inspectie de luchtmacht aan het gebruik van de voorgeschreven standaardcommunicatie en -procedures te bevorderen.
Melden moet
Defensie vindt veiligheid belangrijk. Defensieonderdelen melden daarom voorvallen in een centraal meldingssysteem. In het onderzoek kwam naar voren dat de luchtmacht voorvallen in een eigen, afgeschermde voorvallendatabase registreert. Hierdoor kunnen andere defensieonderdelen en het centrale niveau niet alert reageren, beoordelen of onderzoek nodig is en mogelijke trends onderkennen. De inspectie beveelt Defensie aan de meldingssystematiek op orde te brengen.
Het voorval toegelicht
Op 21 januari 2019 voerden twee F-16 jachtvliegtuigen een schietsessie uit boven het oefengebied de Vliehors op Vlieland. De F-16’s beschoten met hun boordkanon en oefenmunitie een oefendoel op de Vliehors. Tijdens de derde passage raakte minimaal één kogel van het volgvliegtuig de zijkant van het toestel zelf en kwam een deel ervan in de motor terecht. Dit veroorzaakte schade aan de vliegtuigbeplating en de motor. De Inspectie Veiligheid Defensie heeft onderzocht hoe het mogelijk was dat delen van de afgeschoten munitie in aanraking kwamen met het vliegtuig zelf en daardoor schade aanrichtten aan de beplating en de motor. Verder onderzocht de inspectie of er uit het voorval lering is te trekken om de veiligheid tijdens schietoefeningen te verbeteren, zowel voor de vlieger als personeel op de verkeerstoren van het militaire schietterrein de Vliehors.
IVD: toezicht op fysieke en sociale veiligheid bij Defensie
De Inspectie Veiligheid Defensie houdt toezicht op de fysieke en sociale veiligheid bij Defensie. Zij beoordeelt de werking van beleid en de uitvoering van regelgeving in de praktijk en onderzoekt ernstige voorvallen. Met haar toezicht wil de inspectie de veiligheidscultuur en het lerend vermogen van Defensie versterken. Onderzoek van de inspectie richt zich nooit op verwijtbaarheid of schuld. Het werken zo veilig mogelijk maken, is een gezamenlijke opgave van iedereen in de defensieorganisatie. Elke medewerker moet zich bewust zijn van veiligheidsrisico’s. Veiligheid vergt aandacht, steeds weer.